Leestijd: 6 minuten
Vaste rubriek “Eerste Hulp Bij Zangproblemen”. Ik bied in deze blog eerste hulp bij zangtoestanden. Soms heb je gewoon een beetje extra stem verzorging nodig. Je stem voelt wat “stroef” of een beetje “rasperig” aan, misschien voel je je ook niet helemaal fit en zit er een verkoudheid dwars, maar heb je wel het één en ander op je zangprogramma staan. Wat kun je doen als je hees bent?
Oorzaken heesheid
Wanneer je schor of hees bent, kan dat verschillende oorzaken hebben.
In het geval van deze blog ga ik in op heesheid door:
- een verkoudheidsvirus
- stress
- overbelasting van je stem door verkeerd stemgebruik
Er kan ook heesheid ontstaan doordat je stembanden onder andere geïrriteerd kunnen raken door:
- inademen van rook
- allergieën
- astma
- maagzuur
- bepaalde medicatie
Wat is heesheid?
Heesheid ontstaat wanneer de stembanden niet goed sluiten. De lucht die je uitademt zorgt ervoor dat de twee stembanden, ook wel stemplooien genoemd, in het strottenhoofd tegen elkaar aan trillen. Wanneer de stembanden volledig tegen elkaar aan kunnen trillen (sluiten) ontstaat er geluid en kun je praten of zingen.
Mocht er irritatie zijn ontstaan op de stembanden, de slijmvliezen of heb je een verkoudheid of virus te pakken die de stembanden heeft geïnfecteerd, dan kan het zijn dat de slijmvliezen op de stembanden gezwollen zijn en daardoor niet goed tegen elkaar aan kunnen trillen (niet goed kunnen sluiten). Hierdoor ontstaat een hees of schor geluid en in sommige gevallen is de stem gedeeltelijk of helemaal weg.
Geen paniek
In de meeste gevallen zorgt een keertje hees zijn niet voor blijvende stemschade dus geen paniek. Wel is het belangrijk om te kijken naar hoe je omgaat met je heesheid en wat je vervolgens doet om je stem weer op te bouwen.
“In het geval van een verkoudheidsvirus, stress of overbelasting kan een hees geluid zomaar ineens opzetten. Of je merkt het bijvoorbeeld al zodra je net wakker bent, dat er een onverstaanbare rasp uitkomt.”
Een stembandencheck bij de KNO arts
Mocht je nou voor langere tijd voortdurend hees zijn, ga dan altijd even langs de KNO arts (Keel-Neus-Oorheelkunde), om je stembanden te laten nakijken. Het kan zijn dat er bijvoorbeeld een verdikking of poliep (knobbeltje) aanwezig is waardoor de stembanden niet goed kunnen sluiten en je hees of schor blijft. In het Ikazia ziekenhuis in Rotterdam zijn KNO artsen werkzaam die gespecialiseerd zijn in stem- en stembandafwijkingen bij zangers en zangeressen.
De “onverstaanbare rasp”
In het geval van een verkoudheidsvirus, stress of overbelasting kan een hees geluid zomaar ineens opzetten, of je merkt het bijvoorbeeld al zodra je net wakker bent en “goedemorgen” wilt zeggen, dat er een onverstaanbare rasp uitkomt en de boodschap “goedemorgen” je huisgenoot niet eens bereikt.
Balen! Zeker als je zangplannen hebt en er een zangles, optreden, studiodag of auditie op de planning staat.
Hier volgen een aantal van mijn EHBZ (Eerst Hulp Bij Zangproblemen) tips om je op weg te helpen.
EHBZ tips bij heesheid:
Blijf kalm
Je hebt er helemaal niets aan als je gaat stressen om een hese stem, paniek zorgt ervoor dat je (onbewust) met spanning geluid gaat maken waardoor er waarschijnlijk alleen maar minder geluid uit gaat komen en het langer duurt voordat je stem weer terug is. Accepteer dat je hees of schor bent, het is wat het is.
“Zwijgen is in dit geval goud. Ga vooral niet fluisteren, dit kan er juist voor zorgen dat de stembanden geïrriteerd raken en opzwellen waardoor de stem nog minder goed klinkt.”
Pak je rust
Kijk in je agenda of je iets kunt schrappen waardoor je lichamelijk rust kunt pakken, hoe meer je je lichaam rust geeft, hoe sneller je er bovenop bent en je stem weer optimaal klinkt. Dus ook even die meeting of koffie afspraak verplaatsen, zodat je stemrust kunt inbouwen en niet hoeft te overleggen met collega’s of bijkletsen met vrienden. Zwijgen is in dit geval goud.
Ga vooral niet(!) fluisteren, dit kan er juist voor zorgen dat de stembanden geïrriteerd raken en opzwellen waardoor de stem nog minder goed klinkt. Probeer ook niet te kuchen of je keel te schrapen, dan geef je je stembanden een optater. Laat het extra slijm lekker zitten, het komt vanzelf los.
Hydrateer!
Drink veel water, het liefst minimaal 1,5 á 2 liter. Een lichaam dat is uitgedroogd zal niet goed bij stem zijn. Je wilt je lichaam optimaal hydrateren om ook die slijmvliezen rondom je stembanden in optimale vorm te krijgen.
Vind je water drinken saai? Doe er een schijfje citroen in, een paar dunne plakjes komkommer of wat verse munt. Een goed alternatief voor water is zelfgemaakte gemberthee (lees hier hoe je dit zelf maakt).
Neem een stoombad
Wat ik zelf altijd erg prettig vind bij een hese stem en een niet helemaal fit gevoel, is stomen. Het kalmeert mijn stembanden en geeft me een zetje om mijn stem weer terug te krijgen.
Je kunt een pan of grote kom met heet water (pas op met gekookt water) neerzetten op tafel en je hangt erboven met je gezicht, handdoek over je hoofd. 10 minuten lang adem je de stoom van het hete water in via neus en mond. Dit zorgt ervoor dat je stembanden en slijmvliezen bevochtigd worden. Het verzacht ook eventuele keelpijn of rasperig gevoel.
Na het stomen even 30 minuten zwijgen om je stem en slijmvliezen goed tot rust te laten komen en de warmte en stoom zijn werk te laten doen. Niet iedereen ervaart hetzelfde effect van stomen, probeer uit of het voor jou goed werkt.
Je stem weer opbouwen doe je zo
Heb je rust gepakt? Is je lichaam goed gehydrateerd? Heb je gestoomd? Probeer dan eens te neurieën, van lage naar hoge tonen en van hoge naar lage tonen. Neurie op de “ng” klank van “zing” of “bang” met daarbij je mond een klein beetje open (kaak een beetje laten hangen). Je kunt ook neurieën van lage naar hoge tonen op “mmm” terwijl je kauwbewegingen maakt.
Forceer niets, als het geluid even wegvalt betekent het dat je nog steeds een beetje hees bent en je stembanden nog niet goed kunnen sluiten. Niets aan de hand, gewoon blijven neurieën van laag naar hoog, zolang het geen pijn doet kun je even 10 minuten neurieën om je stem weer rustig op te bouwen.
“Zing en spreek altijd met een duidelijke klank, niet fluisterend of voorzichtig en spreek de medeklinkers goed uit. Geen slappe hap!”
Als je merkt dat het geluid niet meer wegvalt en het doet ook geen zeer, kun je weer proberen te zingen. Zing altijd met een duidelijke klank, niet fluisterend of voorzichtig. Gebruik je ademsteun. Ook wanneer je spreekt zodra je je stem weer gaat opbouwen; met een duidelijke klank en spreek de medeklinkers goed actief uit, geen slappe hap.
Let op bij pijn
Let altijd goed op hoe het aanvoelt, bij pijn; stop met zingen, forceer niets. Alles stap voor stap en denk positief, dit gaat ook weer voorbij. Voor je het weet zing je weer de sterren van de hemel en ben je terug, uitgerust en wel!
Heb je regelmatig last van heesheid en wil je meer weten en leren over ademsteun en zingen met een duidelijke klank? Meld je dan hier aan voor een vrijblijvende proefles bij een van onze zangcoaches.
Meer informatie over het voorkomen van stemproblemen en heesheid via het Ikazia ziekenhuis
